Vi nhựa trong não người: Mối đe dọa âm thầm từ ô nhiễm nhựa

Nhựa có ở khắp mọi nơi, bao gồm cả trong não của chúng ta. Theo một bản in trước của Thư viện Y khoa Quốc gia, các mẫu từ não người được thu thập vào năm 2024 chứa nhiều nhựa hơn 50% so với các mẫu được thu thập vào năm 2016. Trung bình, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng hiện nay 0,48% não người được tạo thành từ các hạt nhựa siêu nhỏ và nano.

Trong nghiên cứu này, các nhà nghiên cứu đã thu thập các mẫu gan, thận và não trong quá trình khám nghiệm tử thi vào năm 2016 và 2024. Họ tìm thấy các hạt nhựa trong tất cả các mẫu, nhưng lượng nhựa trong não cao hơn từ 7 đến 30 lần so với lượng nhựa trong các cơ quan khác.

Mối đe dọa âm thầm từ ô nhiễm nhựa

Trong thế giới ngày càng phụ thuộc vào nhựa, một mối đe dọa mới đang xuất hiện - sự tích tụ của các hạt vi nhựa trong cơ thể con người, đặc biệt là trong não. Một nghiên cứu đột phá gần đây đã phát hiện ra rằng não người chứa nồng độ vi nhựa cao hơn đáng kể so với các cơ quan khác như gan và thận. Kết quả này làm dấy lên lo ngại nghiêm trọng về tác động lâu dài của ô nhiễm nhựa đối với sức khỏe con người.

Có quá nhiều nhựa trong đời sống của chúng ta

Nghiên cứu được thực hiện bởi các nhà khoa học từ Đại học New Mexico và các tổ chức khác, sử dụng phương pháp sắc ký khí khối phổ nhiệt phân (Py-GC/MS) để phân tích mẫu mô từ người đã mất. Họ so sánh nồng độ vi nhựa trong não, gan và thận từ các mẫu được thu thập vào năm 2016 và 2024.

Kết quả cho thấy não chứa nồng độ vi nhựa cao hơn đáng kể so với gan và thận. Trong các mẫu năm 2024, nồng độ trung bình trong não là 4.806 μg/g, so với 465 μg/g trong gan và 666 μg/g trong thận. Điều đáng lo ngại hơn là nồng độ này đã tăng lên đáng kể từ năm 2016, khi nồng độ trung bình trong não là 3.057 μg/g.

Polyethylene, một loại nhựa phổ biến được sử dụng trong bao bì và đồ nhựa dùng một lần, là loại polymer chiếm ưu thế trong tất cả các mô. Đáng chú ý, tỷ lệ polyethylene trong não chiếm 74% tổng lượng nhựa phát hiện, cao hơn đáng kể so với gan và thận (44-57%).

Các nhà nghiên cứu cũng sử dụng kính hiển vi điện tử truyền qua (TEM) để quan sát hình dạng và kích thước của các hạt vi nhựa. Họ phát hiện ra rằng nhiều hạt có hình dạng giống như mảnh vỡ, với kích thước dưới 200 nm. Điều này cho thấy phần lớn vi nhựa trong cơ thể người thực sự nằm trong phạm vi kích thước nano.

Tại sao não tích tụ nhiều vi nhựa hơn?

Các nhà khoa học đưa ra một số giả thuyết về lý do tại sao não tích tụ nhiều vi nhựa hơn các cơ quan khác:

1. Hàm lượng chất béo cao: Não có hàm lượng chất béo cao thứ hai trong cơ thể, chỉ sau mô mỡ. Tính chất kỵ nước của nhựa có thể khiến chúng dễ dàng tích tụ trong mô giàu chất béo.

2. Lưu lượng máu lớn: Não nhận khoảng 25-30% lưu lượng máu từ tim, có thể làm tăng khả năng tiếp xúc với các hạt vi nhựa lưu thông trong máu.

3. Khả năng đi qua hàng rào máu não: Mô hình hóa cho thấy các hạt nhỏ hơn 1 μm có thể nhanh chóng đi qua hàng rào máu não trong vòng 2 giờ sau khi tiêu thụ ở chuột.

4. Tốc độ đào thải chậm: Tốc độ đào thải vi nhựa khỏi não vẫn chưa được biết rõ, nhưng có thể chậm hơn so với các cơ quan khác.

Mối lo ngại về sức khỏe

Sự tích tụ vi nhựa trong não làm dấy lên nhiều lo ngại về sức khỏe:

1. Viêm: Nghiên cứu trước đây đã liên kết sự hiện diện của vi nhựa trong mảng xơ vữa động mạch cảnh với tình trạng viêm tăng cao và nguy cơ mắc các biến cố tim mạch bất lợi trong tương lai.

2. Độc tính thần kinh: Mặc dù cần nghiên cứu thêm, nhưng có khả năng vi nhựa có thể gây ra các tác động có hại đối với chức năng não và hệ thần kinh.

3. Tổng hợp protein bất thường: Một số nghiên cứu cho thấy các hạt nano nhựa anion có thể đóng vai trò trong sự kết tụ protein, có thể liên quan đến các bệnh thoái hóa thần kinh.

4. Rối loạn chuyển hóa: Nghiên cứu trên động vật cho thấy vi nhựa có thể gây ra những thay đổi về chuyển hóa trong não.

5. Tác động lâu dài chưa biết: Do vi nhựa là một mối đe dọa tương đối mới, các tác động lâu dài đối với sức khỏe con người vẫn chưa được hiểu rõ.

Đặc biệt đáng lo ngại là sự gia tăng nồng độ vi nhựa trong não từ năm 2016 đến 2024. Điều này phản ánh sự gia tăng theo cấp số nhân của vi nhựa trong môi trường trong những năm gần đây. Nếu xu hướng này tiếp tục, nồng độ vi nhựa trong não người có thể tăng lên mức đáng báo động trong những thập kỷ tới.

Các nhà nghiên cứu cũng lưu ý rằng có sự tương đồng đáng lo ngại giữa xu hướng tăng nồng độ vi nhựa trong não và tỷ lệ mắc bệnh Alzheimer và sa sút trí tuệ liên quan đến tuổi tác ngày càng tăng trên toàn cầu. Mặc dù mối liên hệ trực tiếp chưa được thiết lập, nhưng điều này nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết cần nghiên cứu thêm về tác động của vi nhựa đối với sức khỏe não bộ.

Làm gì để tránh "nhựa hóa" cơ thể chúng ta?

Phát hiện về sự tích tụ đáng kể của vi nhựa trong não người là một hồi chuông cảnh báo về mối đe dọa tiềm tàng của ô nhiễm nhựa đối với sức khỏe con người. Mặc dù cần nhiều nghiên cứu hơn để hiểu đầy đủ các tác động, nhưng những kết quả này nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết phải giải quyết vấn đề ô nhiễm nhựa trên toàn cầu.

Các cá nhân có thể thực hiện các bước để giảm tiếp xúc với vi nhựa, chẳng hạn như hạn chế sử dụng đồ nhựa dùng một lần, chọn các sản phẩm tự nhiên và lọc nước uống. Tuy nhiên, giải quyết vấn đề này một cách hiệu quả đòi hỏi nỗ lực phối hợp ở cấp độ xã hội, bao gồm các chính sách giảm sản xuất và tiêu thụ nhựa, cải thiện quản lý chất thải và đầu tư vào các vật liệu thay thế bền vững.

Khi chúng ta tiếp tục khám phá tác động của kỷ nguyên nhựa đối với sức khỏe con người, nghiên cứu này đóng vai trò như một lời nhắc nhở mạnh mẽ về sự cần thiết phải cân nhắc kỹ lưỡng mối quan hệ của chúng ta với vật liệu này. Tương lai của sức khỏe não bộ - và có thể là sự tồn tại lâu dài của chúng ta - có thể phụ thuộc vào khả năng giải quyết thách thức này.